نصیحتی از پیامبر اکرم(ص) که پیش از بیان‌ آن، سه بار از عمل به آن پرسیدند

 شخصی آمد خدمت رسول اکرم(ص) و عرض کرد: یا رسول الله! به من نصیحتی و موعظه‌ای بفرمایید. نوشته‌اند که ایشان سه بار این جمله را تکرار کردند، فرمودند:

آیا اگر من بگویم، تو به کار می‌بندی؟ گفت: بله. (البته این تکرار برای این بود که جمله‌ای که می‌خواستند بگویند، بیشتر در ذهنش رسوخ پیدا کند و بفهمد که جمله باارزشی است و نباید فراموش کند). 

 بعد فرمود:

اذا هَمَمْتَ بِامْرٍ فَتَدَبَّرْ عاقِبَتَهُ.

هرگاه می‌خواهی کاری را انجام دهی، اول درباره عاقبت آن کار تدبّر کن بعد تصمیم بگیر.

اساساً لغت «تدبّر» که از ماده «دَبَرَ» است، همان مفهوم عاقبت‌بینی را دارد.

 تدبّر و ادبار از یک ماده هستند. اقبال و ادبار که ما می‌گوییم، اقبال رو آوردن است و ادبار پشت کردن. تدبّر معنایش این است که انسان آن نهایت امر، آن عاقبت کار و آن پشت سر کار را ببیند، تنها چهره کار را نبیند.

 هر کاری یک چهره‌ای دارد و یک پشت سری. انسان غالباً چهره کار را می‌بیند ولی پشت سر کار را نمی‌بیند، مگر اینکه از آن کار رد شده باشد؛ آن وقت نگاه می‌کند، از پشت سر می‌بیند. بسا هست که کاری چهره‌اش یک جور است، پشت سرش جور دیگر. تدبّر به عاقبت این است که انسان قبل از اینکه کاری را انجام دهد، از پشت سر هم آن کار را مطالعه کند.

استاد مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام، ص۲۵۷